Ang Laban sa North Triangle

Norman Patino / 4 Marso 2009

Ang laban para sa paninirahan ng mga maralitang naninirahan sa North Triangle, Quezon City ay mahirap ipagtagumpay kung sariling kapakanan lamang nila ang isasaalang-alang. At mahirap pansinin ng mga kinauukulan ang interes ng mga maralita kung ang kanilang pagkilos ay limitado lamang sa kanilang parokyal na interes at walang epekto sa kabuuang planong ipinatutupad na.

Ang North Triangle ay isang malawak na lupaing pinapaligiran ng EDSA (mula West Avenue hanggang Quezon Avenue), ng Quezon Avenue (mula EDSA hanggang Quezon Memorial Circle) at North Avenue (mula West Avenue hanggang QMC). Hugis tatsulok ang erya na sa isang dulo ay ang SM North at ang bagong tayong Trinoma Center; sa isang dulo ay ang Manila Seedling Garden at sa isa ay ang Parks and Wildlife. Sa North Triangle matatagpuan ang Lungsod ng Kabataan (Children’s Hospital); ang Philippine Science High School; Tanod-Bayan at ang North Terminal Station ng MRT. Sa gitna ng North Triangle ay ang kulumpon ng mga bahay at barung-barong ng mahigit walong libong maralitang ilang taon nang naninirahan dito.

Ang North Triangle ay kasama sa grandeng plano ng pamahalaang Quezon City na gawing commercial-business district (CBD) ang parteng ito ng lungsod. Ang plano ay katulad ngunit mas malaking Glorietta sa Makati City kung saan nakakulumpon ang mga establisyementong komersyal, serbisyo, banko, conduminium, parke at iba pa. Karugtong ng planong ito ang komersyalisasyon ng East Triangle at ang Commonwealth Avenue. Ang may pangunahing puhunan sa grandeng plano ay ang higanteng korporasyon ng Ayala. (Larawan; Manila's Central Business District CBD)

Katunayan ay nagsimula na ang implementasyon ng plano sa pagkakatayo ng Trinoma Center sa dulong hilaga ng North Triangle. Sa Commonwealth Avenue na kagyat na nakatumbok sa Quezon Memorial Circle ay naitayo na ang UP-Ayala Techno Hub Center, ang Puregold superstore sa bandang Luzon Avenue at kalaunan ay sisibol ang bagong mall sa dating Our Lord’s Grace Montessori. Inaantabayanan din ang Metro Rail Transit 4 (mula Edsa North hanggang Quiapo Doroteo Jose via Quezon Av) at MRT -7 na kokonekta sa Edsa-North Av MRT Station at Tala-Tungko via Commonwealth Av – Quirino Av., San Jose del Monte City, Bulacan.

Habang naka-tuon ang maralitang naninirahan sa North Triangle sa partikular na interes nila sa paninirahan ay unti-unti naman silang napapaligiran ng mga nagtatayuang proyekto ayon sa plano. Kung baga sa basketball ay unti-unti silang ina-outbox ng kabuuang plano.

Ang interes ng korporasyong Ayala sa North Triangle ay estratehiko. Sa papasikip na imprastruktura ng Makati at Pasig, ang North Triangle ay isang estratehikong sentro para hagipin ang lumalaking aktibidad pang-ekonomiya ng Quezon City at alternatibong sentro para sa populasyon ng Caloocan City, San Mateo at Marikina sa bandang silangan at San Jose del Monte sa bandang hilaga. Ang estratehikong interes naman ng lokal na pamahalaan ay ang tiyak na kita mula sa buwis. Ang korporasyon at lokal na pamahalaan ay malaki na ang naipundar na kapital para sa preparasyon ng proyekto at hindi sila makapapayag na ang engrandeng plano ay may kahalong simpleng pabahay para sa mahigit limang-libong maralitang simple lamang ang kakayanan sa buhay.

Sa kabilang banda ay estratehiko rin ang interes ng mga maralitang naninirahan sa North Triangle. Una, dito na naipundar ng mga maralita ang kanilang pamilya at kabuhayan. Ikalawa, nakataya sa laban nila ang karapatan sa paninirahan at kinabukasan. At ikatlo, kung mabibigo silang ipagtanggol ang kanilang lugar, siguradong mapapadpad sila sa malayong lugar na walang kasiguruhang makapagpundar ng panibagong buhay. Noong 1999-2000 ay marami sa mga maralita ang pumayag magpa-relocate sa Erap City sa Montalban, Rizal. Pumayag sila kapalit ng programang-pabahay at libreng shuttle bus mula at pabalik ng Erap City at SM North para sa mga nagtatrabaho. Kalaunan, marami sa mga ito ay nagsibalikan sa North Triangle dahil sa natigil ang serbisyo ng shuttle bus. Maliban sa mga nagsibalikan na dating naninirahan ay may kasama pang mga naunang na-relocate sa Erap City mula sa ibang lugar sa Maynila.

Nagkaroon ng mga bugso ng paglaki ng populasyon ng mga maralita sa North Triangle nang proyektuhin ng pamahalaang lungsod katuwang ang Department of Transportation na gawing sentrong-terminal at sentrong-bagsakan ang North Triangle. Ang proyekto ay hindi nagtagal dahil mahina ang itinayong terminal ng mga bus; nagbago rin ang plano ng MRT para itayo ang grand terminal station nito. Hindi rin naging accessible ang itinayong bagsakan ng mga bulaklak, lokal na produkto sa probinsya at mga handicraft. Nawala ang proyekto pero nag-usbungan ang mga maralita sa lugar. (Larawan: WN / James D. North Triangle informal settlers, cdn.wn.com/o25/ph// 2009/02/01/2bf533b1c1332bc..)

Ang adbokasiya ng mga maralita ng North Triangle ay ikonsidera ang kanilang karapatan sa paninirahan sa balangkas ng mixed-use land plan sa pamamagitan ng high-rise low-cost housing. Iginigiit din ng mga maralita na sila ay reserbang lakas-paggawa na handang ma-empleyo sa iba’t ibang establisyementong serbisyo at komersyal. Subalit ang labanan ay hindi lamang naipagtatagumpay sa pamamagitan ng paggigiit ng karapatan at alternatibong plano. Kailangan din ang estratehiya at taktika katulad ng ginagamit ng sabwatang korporasyon at lokal na pamahalaan.

Isang multi-sektoral na kilusan ang kailangang isulong sa North Triangle. Ibig sabihin, kailangan makipag-tulungan at makipag-koalisyon ang mga maralita sa iba pang sektor na apektado ng plano. Nandiyan ang Philippine Science High School (Pisay) na hanggang ngayon ay tutol na ibenta ang titulo nito sa lupa sa korporasyon. Ang lupang kinatitirikan ng Pisay ay resulta ng pakikibaka ng mga guro at estudyante ng eskwelahan bago pa mag-martial law. Sa kabilang banda, kailangan ng mga opisyales, guro at estudyante at alumni ng Pisay ang suporta para labanan ang anumang presyur na gagamitin sa kanila para ibenta ang lote.

Ang administrasyon ng Veterans Memorial Hospital, ng Tanodbayan, at ng Manila Seedling Bank ay patuloy na sinusuyo kasabay ng presyur mula sa iba’t ibang ahensya ng pambansang gubyerno para bigyang ispasyo ang plano. Kalaunan ay posibleng tamaan ng banta ang Children’s Hospital at ang Parks and Wildlife at ang mga maralitang naninirahan sa East Triangle at Barangay Capitol.

Ang labanang legal ay mahalaga pero kailangan ang mga kolektibong aksyon para makalikha ng presyur. Ang kolektibong aksyon ay yaong hindi lang nakapatungkol sa isyu ng sektor kundi nakatuon din sa operasyunalisasyon ng kabuuang plano. Ang mga aksyong may epekto sa kabuuang plano ang siya mismong lakas-pulitikal ng mga maralita para harapin sila ng mga kinauukulan.

Ngunit pundamental na rekisito rito ay kung paano makaalagwa ang mga maralita sa parokyal na balangkas ng kanilang pagkilos. Katulad ng iba pang maralitang komunidad sa Metro Manila, ang isyu sa paninirahan ay naka-konteksto sa development blueprint ng local na pamahalaan at negosyo. Kung gayun, ang maralita ay hindi lang dapat umakto bilang aping squatter kundi isang aktibong mamamayan na may boses sa planong pang-kaunlaran. (Larawan; NUPCO protest in Damayang Lagi; ipdprojects.org/nupco/)

Kung hindi makaalagwa ang mga maralita sa parokyal na pagkilos hindi rin sila makakawala sa organisasyunal na sigalot na tuwinang kinakaharap ng mismong hanay nila. Ika nga, kung makipot ang ginagalawan mo, malamang kayu-kayo ay maggigitgitan kundi man mag-aaway-away para sa ispasyo.