coup 101 (kudeta)

Kudeta 101

Sa ayaw man natin o sa gusto, totoo man ito o kwentong kutsero, ang banta ng kudeta ay mananatiling bahagi na ng ating pang-araw-araw na buhay. Ewan ko, basta ang alam ko, nasa magkabilang dulo ng kudeta ang kawalang katarungan, katiyakan at pag-asa, kahinaan ng estado, katiwalian, karalitaan, kasakiman, kasibaan at kasinungalingan. Wala sanang kudeta, kung walang sangkap, konteksto't kondisyong nagtutulak sa loob na maireporma't magsipag-aklas ang naglulupang mga foot soldiers. Kung baga sa karneng nabubuluk, may uod; kung baga sa umaapaw na isang salop na bigas, kinakalos; kung baga sa pundidong bakal, kinakalawang; kung baga sa bagong tuli, kinakamatis. Hindi na maitatatwang bahagi na ng isang pampulitikang tradisyon ang kudeta.

Ang isa pang natuklasan ko, hindi lang ngayon ito nauso. Maski nuong unang panahong (alipin-ilan daan taon bago dumating si Kristo) ng mga kahariang Emperyo sa Roma ay kudeta rin ang nakagawiang pamamaraan. Sa pamamagitan ng “gulpe de gulat” ang mga Emperor ay palagiang naibabagsak at nailulukluk sa kapangyarihan. Noong ika-labingpitong taong siglo (17th century), ang kilalang Emperor ng France na si Napoleon Boneparte ay nang-agaw ng kapangyarihan sa pamamagitan ng isang kudeta.

Ang huling bahagi ng siglo dalawampu (20th century) ay kinakitaan ng madadramang kudeta lalo na sa mga bansang kabilang sa ikatlong daigdig. Nabugbug sa kudeta ang mga bansa sa Latin Amerika (Brazil, Chile, Bolivia at Argentina), Africa, Asia at maging sa Asia Pasipiko (Fiji at Pilipinas). Hindi rin nakaligtas ang mga may kaya at relatibong mauunlad na bansa sa Europa (Greece, Portugal, Spain at Unyon Soviet).

Noong kami'y mga aktibista't ng National Democratic movement (late 70s), ikinintal sa isipan namin na ang Kudeta, bukud sa labag sa estratehiya't taktika ng partido, ay isang daang porsientong (100%) pakana ng mga alagad ng Central Intel Agency (CIA). Ginagamit ng imperyalistang Estados Unidos ang kudeta upang panatilihing kontrolado at proteksyunan ang sariling interes. Ang ganitong aksyon ay nagsisilbing alternatiba (substitutes) sa napaka-unpopular na direktang pakikialam o military intervention ng isang imperyalistang bansa (nangyayari sa Vietnam at Iraq) sa mahina't lulugo-lugong bansa.

Maaaring tama o maaaring mali rin, pwedeng tignang nao-over-estimate ang papel ng US o ng USSR o pwede ring naman may bahaging under-estimation. Ang sabi nga ni Joel Roc, mahalagang mapag-aralan ang obhetibo at suhetibong kalagayan ng mga nagtutulak, naniniwala't pati na rin yung mga kinakabahan at may agam-agam sa posisyunan.

Kung noon, pinabilib tayo sa rebolusyon sa Rusya, sa Tsina, Vietnam, Cuba at Frances. Asa ka pa, mukhang hindi na ito masusundan. “di hamak na malaki na ang ipinagbago ng mundo. Ang huling rebolusyon na alam kong nagtagumpay ay ang Rebolusyon sa Nicaraguan nuong huling bahagi ng dekada setenta (70s), kaya lang hindi rin gaanong nagtagal at nauwi sa masalimuot na kaganapan.
Magkaiba ang rebolusyon kung ikukumpara sa kudeta, bukud sa mahaba, tumatagal ito ng ilang henerasyon (people's protracted war). Malaking grupo ng mga kadre ang kakailanganin, malaking bahagi ng populasyon ang kalahok sa labanan (uring manggagawa't magsasaka) at higit sa lahat, madugo't marahas. Ang kagandahan lang, renewal ang dating, nauuwi sa radikal na system change. (pampulitika't panlipunan)

Ayon sa Wikipedia, inpiltrasyon sa maliliit ngunit kritikal na bahagi ng state apparatus ang taktikang kadalsa'y gamit ng kudeta. Ang mismong resources at kapangyarihang ng gubyerno ay ginagamit para pahinain at agawin ang estado poder. Ang suportang agapay ng organisadong mamamamayan at paggamit ng pwersang militar ay maaring magkakambal o maaring hindi absolutong may padron (pattern), magdedepende ito sa kongkretong kaganapan at kondisyon . Sa pag-agaw at pagkontrol ng state apparatus, hangga't maari, anumang paraang maiiwasan ang karahasan at pagdanak ng dugo (extra legal tactics o participatory coup) ay maaring ikunsidera. (Edward Luffwak, Coup d'etat: a Practicak handbook)

Mga sariwa, ilang pangyaring Kudeta at tangkang Kudeta:
1997: Kudeta sa Turkey, tinawag na makaabagong kudeta (Post-modern coup) February 28 naibagsak ang Gubyernong Koalisyon
1999: Kudeta sa Pakistan. Tinanggihan ng Army na sundin ang mga utos ng Prime Minister Nawaz Sharif's government. Naupo si General Pervez Musharraf bilang "Chief Executive" at ipinatapon (exile) sa Saudi Arabia si Nawaz Sharif.
1999: Kudeta sa Côte d'Ivoire
2000: Tangkang Kudeta sa Fiji, sa ilalim ni George Speight
2000: Kudeta sa Ecuador
2000: Pagpapabagsak sa Presidente ng Peru, si Fujimori
2002: Tangkang pagpapabagsak kay (idol) Hugo Chávez ng Venezuela
2002: Kudeta sa Central African Republic
2003: Tangkang kudeta sa Mauritania
2003: Kudeta sa São Tomé and Príncipe
2003: Kudeta sa Guinea-Bissau
2004: Kudeta sa Haiti
2004: Tangkang Kudeta sa Democratic Republic of Congo
2004: Ikalawang tangkang kudeta sa Democratic Republic of Congo (June)
2004: Tangkang Kudeta Equatorial Guinea (August)
2005: Kudeta sa Togo. Kinilala sa parliamentary vote pero hindi ni-recognized ng
international community.
2005: Kudet sa monarkiya ng Nepal , naibagsak ang constitutional monarchy. Naibalik
ang absolute monarchy.
2005: Kudeta sa Mauritania naibagsak si president Maaouya Ould Sid'Ahmed Taya, naupo
sa kapangyarihan sa pamamagitan din ng Kudeta noong 1984.

Kasalukuyang namumuno at naupo sa pamamgitan ng Kudeta

*Omar Hassan Ahmad al-Bashir, Presidente ng Sudan (1989–)
*Muammar al-Qaddafi, pinuno ng (1969–)
*Azali Assoumani, Presidente ng Comoros (1999–)
*Zine El Abidine Ben Ali, Presidente ng Tunisia (1987–)
*François Bozizé, Presidente ng Central African Republic (2003–)
*Blaise Compaoré, Presidente ng Burkina Faso (1987–)
*Lansana Conté, Presidente ng Guinea (1984–)
*Idriss Déby, Presidente ng Chad (1990–)
*Yahya Jammeh, Presidente ng The Gambia (1994–)
*Gérard Latortue, Interim prime minister ng Haiti—'di kinilala ng CARICOM
*Teodoro Obiang Nguema Mbasogo, Presidente ng Equatorial Guinea (1979–)
*Pervez Musharraf, Chief of Army Staff at Presidente ng Pakistan (1999–)
*Ely Ould Mohamed Vall, Chairman ng Military Council for Justice and Democracy sa
Mauritania (2005–)

Magkakasunod na pipol power at aklasang militar ang bumulaga sa mundo. Pinagmalaki natin ang Edsa revolution (1,2 &3), kaya lang nasalaula at nauwi rin sa kangkungan. Bumagsak ang Berlin Wall sa Germany, mga bansang sosyalista sa Silangang Europa at pagkakawatak-watak ng Unyon Soviet Republic (USSR).

Kadalasa'y iilang porsiento (+/-5% warm bodies) lamang ng mga aktibong bahagi sa military ang kailangan upang pamunuan at makontrol ang malaking bahagi ng kasundaluhan. Ang mga ito ang siyang bibihag, magtatanggal, magneu-neutralisa sa malaking bahaging maiiwan sa loob ng military.

Sa mga karanasan ng mga matagumpay na kudeta sa maraming bansa, may pattern kadalasa'y ng taktikal na opensiba na sunggaban, hawakan at kontrolin ang mahahalagang bahagi ng mga opisina sa gubyerno. Ang mga ito'y; tele-komunikasyon, mga strategic physical infrastructure, tulad ng airport, strategic highways, power plants at mga sentrong lunsod (CBD – Makati) ng Kamynilaan. Kung hindi agad maagapan (nasasawata ang plano) ang kudeta, normally, agad itong nakapagko-konsolida ng posisyon, (kasama ang suportang agapay ng organisadong mamamayan) na-iistablished ang legitimacy at nauuwi sa isang matagumpay na aksyong militar.

Dahil sa bantang kudeta, may ilan taong ng nangangatog sa takot ang Malakanyang, hindi sa CPP-NPA, hindi sa MILF at Abu Sayaf, lalong hindi sa trapong oposisyon, kundi sa mga gilid-gilid, tabi-tabi (from within) at naglulupa-patriotikong mga batang sundalo. May lilitaw kayang Hugo Chavez dito?

Doy Cinco/ipd
Feb 5, '06